Anago Yoruba

Masker dat gedragen wordt in het grensgebied van Nigeria en Benin in West-Afrika door de mannelijke leden van het Efe-Gelede-genootschap, bestaande uit leden van de westelijke Anago-Yoruba. Het Masker wordt gedragen tijdens vieringen die in het teken staan van de vrouwenkracht. Deze is sterker dan elke andere geesten- of godenkracht in het Yoruba-universum. De danser die het Masker draagt, zingt teksten waarin allerlei maatschappelijke misstanden aan de kaak worden gesteld, maar de liederen en de Maskers dienen ook ter opluistering. Ze geven een komische noot aan de viering. De uitgebeelde scènes hebben ook vaak een satirisch karakter. Ze verwijzen op een luchtige manier naar onderwerpen uit het dagelijkse leven en allerlei gebeurtenissen van het afgelopen jaar. Overheidsbeslissingen worden op de hak genomen en er wordt de spot gedreven met moderne ontwikkelingen, zoals verwesterlijking. De optredens vinden zowel 's nachts als overdag plaats en zijn enigszins te vergelijken met ons carnaval. Het Masker - een houten kap - bevindt zich als een soort hoed op het hoofd en bestaat veelal uit de afbeelding van een menselijk aangezicht met daarbovenop een driedimensionaal figuurtje dat kan meebewegen met de danser of met behulp van touwtjes 'zelfstandig' acteert, als een soort Marionet dus. Maar in dit geval gaan de touwtjes niet naar boven (een Marionettenspeler bespeelt zijn pop van bovenaf), maar juist naar beneden - door en langs het Masker en de te hanteren figuur - naar de handen van de bespeler. Een lap bedekt (soms) het gelaat en een deel van het lijf van de danser. Het figuurtje op het Masker kan een vogel zijn, een watergodin, een slang, een leeuw, een persoon die verwijst naar bestuur en openbare orde, een ambachtsman of -vrouw of een uitbeelding van een begrafenisscène en de geneugten des levens, van muziek maken en roken of zelfs van copuleren. De scharnierende armen en benen maken het mogelijk de poppen diverse handelingen uit te laten voeren: hoofden kunnen draaien, lichamen kunnen buigen, gaan heen en weer en op en neer, en soms kan de pop zelfs z'n tong uitsteken of knipperen met de ogen. Soms is de bovenbouw van een Masker voorzien van buisjes waardoor de danser water spuit of rook blaast. Zo kan een MarionetMasker zelfs urineren of wordt bij een afbeelding van een gevechtsscène een dreun op het hoofd van de pop kracht bijgezet door rook uit de oren, neus en dergelijke te laten komen.
Anago_yoruba
Illustratie uit: Marionnettes et masques au coeur du théâtre africain.
Auteurs: Olenka Darkowska-Nidzgorski, Denis Nidzgorski.
Impressum: Sepia, Saint-Maur (1998).
Stamboeknummer: 74.066.